در مقالات قبل انواع کتابهای فلسفی و همچنین کتاب‌هایی برای رشد و توسعه فردی معرفی کردیم، حال در این یادداشت قصد داریم تعدادی از بهترین کتاب‌ها که فلسفه و روانشناسی را آمیخته با یکدیگر دارند، بررسی کنیم. دانش روانشناسی ذاتاً از فلسفه گرفته شده و می‌توان گفت هر نوع کتابی که در حوزه روانشناسی باشد، مقداری از علم فلسفه را به انواع گوناگونی نیز درون خود دارد.
به همین دلیل سعی می‌کنیم تا به طور خلاصه و مفید، بهترین کتاب‌هایی که به طور خاص‌تر فلسفه و روانشناسی را با یکدیگر دارند معرفی کنیم. گفتنی است تعدادی از کتاب‌هایی که در یادداشت‌های قبلی معرفی شده‌اند؛ مانند انسان در جست و جوی معنا، کیمیاگر و … را هم می‌توان در این لیست گنجاند؛ به همین دلیل برای عدم تکرار و توضیحات اضافه از ذکر آن‌ها در این یادداشت خودداری می‌کنیم.
مقدمات روانشناسی فروم: زندگی در میان داشتن و بودن اثر اریک فروم
اریک فروم این کتاب خود را از بین سخنرانی‌هایش پیرامون روان تحلیلی و روانکاوی نوشته است. او در این کتاب تلاش کرده تا فرق میان بودن و داشتن را توصیف کند و با نگاهی فلسفی جامعه مدرن را نقد می‌کند. فروم به درستی اعتقاد دارد که فضای اقتصادی و سیاسی مدرنیته، انسان را به جای تلاش برای رشد و رسیدن به جایگاه والا، به سوی لذت‌گرایی و مصرف‌کنندگی برده است.
اریک فروم در این کتاب فلسفی روانشناسی خود، تضاد بین “داشتن و بودن” را شرح می‌دهد. به عقیده او در دنیای امروز انسان‌ها سعی فراوانی در “داشتن” می‌کنند و با مصرف و خوش‌گذرانی‌های زودگذر، می‌خواهند لذت بیشتری دریافت کنند و در نهایت این لذت‌طلبی باعث شده تا شکست خوردن در انسان‌ها بیشتر شده و در نتیجه آن احساسات منفی مانند افسردگی، اضطراب و خشم نیز در درون آن‌ها بیشتر شود. همچنین تایید طلبی انسان‌ها موجب سستی آن‌ها و تبدیل شدنشان به کالاهای مصرفی شده است.
در این کتاب فلسفی روانشناسی از اریک فروم، کندوکاوی در روان انسان، در این دنیای ناپایدار، انجام می‌شود و با توضیحاتی سعی در از بین بردن اعتیاد “داشتن” و مصرف کردن در بین انسان‌ها می‌کند؛ به این ترتیب انسان با اندیشیدن در توانایی‌های خود و شناخت ناخودآگاه، در مسیر شکوفایی و کسب دارایی‌های ماندگار قدم می‌گذارد.
کتاب اتاق تاریک فیل: جستارهایی در باب زندگی انسان اثر محمدامین ضرابی
این کتاب نیز همانند کتاب قبلی، به بررسی انسان مدرن و زندگی در جامعه امروزی پرداخته است. محمدامین ضرابی در کتاب اتاق تاریک فیل، اساسی‌ترین موضوعات زندگی را با پیوند فلسفه، روانشناسی و ادبیات مطرح کرده است و با استفاده از طنز، صراحت، تجربیات شخصی و صیمیمت خود توانسته اثرگذاری به مخاطب را بیشتر کند. در این کتاب شاعران و فیلسوفان گوناگونی خواننده را همراهی می‌کنند تا چکیده زندگی و دانایی خود را به او انتقال دهند.
محمدامین ضرابی در این کتاب به جای صحبت درباره مباحث پیچیده فلسفه، موضوعات ساده روزمره مانند عادات بد، منفی بافی‌ها، شکست‌ها و … را با نگاهی متفاوت بررسی کرده تا امکان درک بهتر و یافتن علتی دقیق‌تر برای این موضوعات راحت‌تر شود. گفتنی است با وجود فضای اومانیستی که اتاق تاریک فیل دارد، نویسنده در این کتاب فلسفی روانشناسی، از جامعه و دنیای بیرون از انسان و تاثیر متقابل این دو بر هم نیز نکته‌هایی را گفته است.
کتاب فهم زندگی اثر آلفرد آدلر
آلفرد آدلر در کتاب فلسفی روانشناسی خود به نام فهم زندگی، تلاش می‌کند تا خواننده بر اساس روانشناسی فردنگر، انگیزه رفتارها را دریابد و سیستم منطقی و آسانی را برای شناخت بهتر خود و ایجاد زمینه تغییر داشته باشد. این کتاب نیز، همانند دو کتاب ذکر شده، به احساسات انسان در جامعه امروزی می‌پردازد و با بررسی احساس حقارت و ناکافی بودن، راه حل‌هایی برای گذر از آن پیشنهاد می‌دهد.
از آنجا که در دنیای سریع و شلوغ امروز، درک زندگی برای هر کسی سخت و دشوار شده است، آدلر در یکی از بهترین کتابهای فلسفی روانشناسی، از طریق روانشناسی فردنگر برای پاسخ به سوالاتی مانند معنای زندگی چیست؟ ما در کجای جهان ایستاده‌ایم و در هر لحظه چکاره‌ایم؟ راه‌های جدیدی ارائه می‌دهد. آلفرد آدلر که متاثر از فروید بوده، برخلاف او انسان را موجودی که فقط برای ارضای امیالش تلاش می‌کند، نمی‌بیند.
در واقع آدلر فلسفه‌ای جدید در علم روانشناسی ارائه می‌دهد که با نام روانشناسی فردنگر شناخته می‌شود. او این مکتب جدید را بر پایه فردیت هرکس استوار کرده و همچنین معتقد است که انسان با تعامل‌های اجتماعی‌اش شناخته می‌شود. نویسنده در این کتاب توصیه‌ها و نظرات مفیدی برای افزایش آگاهی و شناخت خود مطرح می‌کند، همچنین این نکته که هر فردی در جامعه سهم و ارزش خاصی دارد را به خوبی بیان می‌کند.
کتاب تاملات اثر مارکوس اورلیوس
مارکوس اورلیوس که از پادشاهان خوش نام روم باستان بوده، علاقه زیادی به فلسفه داشت؛ به همین دلیل در کتابی فلسفی روانشناسی، اندیشه‌های خود پیرامون بنیادی‌ترین مسائل زندگی را شرح داده است. او در این کتاب با دعوت به خودشناسی، مباحثی مانند معرفت نفس و کردار و رفتار درست را بررسی می‌کند. اورلیوس در این کتاب 12 فصلی خود را مخاطب نوشته‌هایش قرار داده و هیچ سخنی از پادشاهی به میان نیاورده است.
اورلیوس معتقد بود هرکس باید خود را جزئی از جهان هستی ببیند و با تحلیل و قضاوتِ خود، برای رشد و سازگار شدن با طبیعت تلاش کند.
کتاب 12 قانون زندگی؛ نوشدارویی برای بی‌نظمی اثر جردن پیترسون
کتاب 12 قانون زندگی، یکی از کتابهای جردن پیترسون است که در بین بهترین کتابهای فلسفی روانشناسی، چگونه زندگی کردن را بررسی می‌کند. پیترسون در این کتاب نگاهی متفاوت به روانشناسی، اساطیر و علم دارد. او با استفاده از فلسفه، مذهب، تاریخ، سیاست، ادبیات و … قوانینی را برای زندگی بهتر و موفقیت و رشد شخصی پیشنهاد می‌دهد. همچنین زبان طنز و آموزنده ارتباط گرمی با مخاطبان می‌گیرد که موجب اثرگذاری بهتر مطالب کتاب می‌شود.
سخن پایانی
در این یادداشت پنج تا از بهترین کتابهای فلسفی روانشناسی را بررسی کردیم، اگرچه می‌توان کتابهای بیشتری را در این لیست جای داد. با این حال تلاش شد تا بهترین کتابهای فلسفی روانشناسی که در دنیای امروزه کاربردی و مفید هستند معرفی شوند. لازم به ذکر است که برای خودشناسی و رشد هرچه بهتر خود و در نهایت زندگی بهتر، می‌توانید به سایر مقاله‌ها نیز مراجعه کرده و از مطالب و کتابهای معرفی شده در آن‌ها نیز بهره‌مند شوید.
