بهترین رمان‌های فلسفی

قبل از معرفی بهترین رما‌ن‌های فلسفی بهتر است به این پرسش پاسخ دهیم که اصلا داستان فلسفی چیست؟ و چرا رمان‌های فلسفی جذاب و در عین حال آموزنده هستند؟ در پاسخ به این سوال میتوان در وهله اول ذات رمان را تحلیل کرد. در واقع هر داستان به صورت مستقیم با ایده‌ای سروکار دارد و حاوی ایده‌ای است که پیرامون آن روایت می‌شود؛ اما یک رمان فلسفی به نحوی ایده های خود را برجسته می‌کند یا به صورت پیش زمینه اصلی آن را روایت می‌کند.

در حقیقت رمان‌های فلسفی خواننده را تشویق می‌کنند تا به پرسش‌های بزرگ فکر کنند و عمداً او را به تفکر و اندیشه‌ورزی و همچنین بحث و تبادل نظر می‌کشانند. نکته حائز اهمیت دیگر درباره بهترین رمان‌های فلسفی این است که گاهی اوقات این داستان‌ها حاوی فلسفه‌پردازی واقعی‌اند؛ به طوری که شخصیت‌ها ممکن است بر سر ایده‌ها با هم بحث کنند یا یک راوی ممکن است برای نگرش خاصی به جهان استدلال کند.

گاهی اوقات نیز این رمان‌ها تجسم ایده‌هایی در داستان‌سرایی خود هستند، بنابراین فلسفه‌ورزی در آنها به جای صریح، ضمنی است. در نتیجه می‌توان گفت خواننده با مطالعه این نوع رمان‌های فلسفی، ایده‌ها یا دیدگاه‌های عمیق فلسفی را در حین داستان، تجربه می‌کند. در ادامه 10 عدد از بهترین رمان‌های فلسفی را معرفی کرده‌ایم. همه رمان‌های زیر شما را به فکر فرو خواهند برد و سوالات مهمی را در ذهن شما خواهند کاشت.

جذابیت این رمان‌های فلسفی در این است که بسیاری از زمینه‌های اصلی فلسفی مانند معرفت شناسی (آنچه می‌توانیم بدانیم)، متافیزیک (ماهیت واقعیت)، اخلاق (چگونه باید زندگی کنیم)، زیبایی شناسی (هنر و آنچه زیباست)، فلسفه سیاسی (چگونه جامعه را سازماندهی می‌کنیم) و فلسفه دین (ایمان، وجود خدا، مشکل شر) را پوشش می‌دهند.

همچنین برخلاف مقالات فلسفی که خواندن آن‌ها می‌تواند سخت و پیچیده و ملزم به آشنایی با پیش‌نیازها و اصطلاحات مهم فلسفی باشد، رمان‌ها مباحث عمیق فلسفی را با ابزارهایی مانند شخصیت‌پردازی، طرح، صحنه‌پردازی و … انجام می‌دهند که این ویژگی موجب قابل دسترس و سرگرم کننده بودن رمان‌های فلسفی می‌شود.

1. کتاب ابله اثر فئودور داستایوفسکی

داستایوفسکی رمان‌نویس و فیلسوف برجسته روسی بود که در آثارش پرسش‌های عمیقی درباره ماهیت انسان، اخلاق و معنای هستی را بررسی کرد. یکی از بهترین رمان‌های فلسفی از این نویسنده، کتاب ابله می‌باشد که درباره مهربانی و بی‌گناهی در دنیای بدبینی و زوال اخلاقی است.  این داستان حول محور شخصیت شاهزاده میشکین است که به عنوان فردی از نظر اخلاقی درستکار اما از نظر اجتماعی ساده لوح و بی‌دست و پا به تصویر کشیده می‌شود و دیگران او را یک ابله می‌دانند.

خلوص اخلاقی میشکین در تضاد کامل با جامعه فاسدیست که در آن قرار دارد. او سعی می‌کند پیچیدگی‌های جامعه عالی روسیه را درک کند. در واقع داستایوفسکی از طریق تعاملات و مشاهدات میشکین به موضوعاتی مانند ماهیت نیکی، چالش‌های زندگی اصیل، اثرات مخرب مادی‌گرایی و منیت، و تضاد بین عقلانیت و معنویت می‌پردازد. این رمان گفتمان فلسفی گسترده‌ای دارد، زیرا شخصیت‌ها با دوراهی‌های وجودی دست و پنجه نرم می‌کنند و به هدف زندگی می‌اندیشند.

داستایوفسکی از داستان استفاده می‌کند تا بینش های نافذی را در مورد شرایط انسانی ارائه دهد و تنش بین آرمان‌های اصیل و انگیزه‌های پستی را که در روان انسان وجود دارد را بررسی کند؛ به این ترتیب، ابله به طور گسترده به عنوان یکی از عمیق‌ترین و غنی‌ترین آثار داستانی داستایوفسکی و یکی از بهترین رمان‌های فلسفی دنیا در نظر گرفته می‌شود.

2. کتاب تهوع اثر ژان پل سارتر

تهوع رمان کوتاهی است که سارتر مدتی قبل از اثر بزرگش، یعنی هستی و نیستی، نوشته است. این رمان فلسفی که نماینده نسخه اگزیستانسیالیسم سارتر اعلام شده است، اولین رمان منتشر شده ژان پل سارتر می‌باشد که هم مقاله‌ای مبسوط در مورد آرمان‌های اگزیستانسیالیستی است و هم یک کاوش داستانی عمیق درباره مردی است که در تلاش برای بازگرداندن معنایی به زندگی خود است. این ویژگی‌ها از دلایل اصلی قرار گرفتن رمان تهوع در بین بهترین رمان‌های فلسفی هستند.

این رمان، در قالب دفتر خاطرات کاراکتر اصلی داستان با نام آنتوان روکانتن نوشته شده است؛ به همین دلیل همذات پنداری با قهرمان داستان به طور فزاینده‌ای ساده و طبیعی خواهد بود. این کتاب مبارزه او را با درک اینکه او یک عامل کاملاً آزاد در جهانی عاری از معنا است را شرح می‌دهد. دنیایی که در آن باید هدف خود را پیدا کند و سپس مسئولیت کامل انتخاب هایش را بپذیرد. رمان فلسفی تهوع که اثری مهم از فلسفه ادبی معاصر است، اضطراب سرگیجه‌آوری را که می‌تواند از تلاش ساده برای زندگی ناشی شود بررسی می‌کند.

3. کتاب سمفونی پاستورال اثر آندره ژید

رمان سمفونی پاستورال در رابطه با یک کشیش پروتستان است که دختری جوان، لال و نابینا را می‌پذیرد و او نام او را ژرترود می‌گذارد. کشیش به کمک یک دکتر اعصاب و روان، دختر را آموزش می‌دهد و تلاش می‌کند با استفاده از موسیقی و طبیعت، روح زندگی را در او جاری کند. عنوان این کتاب نیز هم به ژرترود و هم به کشیش اشاره دارد. از یک طرف، به سمفونی شماره 6 بتهوون نیز مرتبط است که کشیش از آن به عنوان نمونه‌ای از زیبایی طبیعت و هارمونی موسیقی استفاده می‌کند.

ژرترود بی‌گناه، معتقد است جهانی که او نمی‌تواند ببیند به اندازه آن سمفونی هماهنگ و زیبا است، اعتقادی که کشیش آن را تشویق می‌کند؛ اما درست در لحظه‌ای که گرترود بینایی خود را به دست می‌آورد، پس از دیدن بدبختی در چهره‌های اطرافیان، به‌ویژه همسر کشیش، به دنبال خودکشی است. پرداختن به مضامینی مانند عشق، اخلاق و دین از ویژگی‌هایی است که این کتاب را در لیست بهترین رمان‌های فلسفی قرار داده است.

4. کتاب مرگ ایوان ایلیچ اثر لئو تولستوی

مرگ ایوان ایلیچ از آن رو در دسته بهترین رمان‌های فلسفی قرار گرفته که به مسائل اخلاقی مانند دروغگویی و عدم صداقت، عدم صمیمیت و در نتیجه عدم کفایت روحی در زندگی می‌پردازد. زندگی قهرمان داستان زندگی یک عضو تحصیلکرده، نسبتا مرفه و مهمتر از همه عضوی عادی در بین طبقات ممتاز اواخر قرن نوزدهم است.

اگرچه ممکن است عنوان این رمان فلسفی باعث شود ذهن به سمت مرگ و میر برود؛ اما مرگ ایوان ایلیچ در واقع به‌عنوان تفسیری نامطلوب در مورد کاستی‌های اخلاقی سبک زندگی طبقات ممتاز شناخته می‌شود. دغدغه اصلی تولستوی در فلسفه، بدون شک اخلاق و معنویت و تمایز بین اعمال درست و نادرست بود؛ به همین دلیل رمان فلسفی مرگ ایوان ایلیچ را می‌توان کتابی در باب فلسفه اخلاق و دین دانست.

5. کتاب در جستجوی زمان از دست رفته اثر مارسل پروست

هفت جلد از رمان فلسفی در جستجوی زمان از دست رفته یک سمفونی ادبی را تشکیل می‌دهند. این کتاب در تاریخ ادبیات به قدری تاثیرگذار و دارای اهمیت است که آن را یکی از بهترین رمان‌های دنیا می‌دانند و به تعبیر بسیاری خواندن زندگی و ذهنیت شما را تغییر خواهد داد. این رمان یک بازی استادانه بین زندگی‌نامه و داستان است. بسیاری از شخصیت‌ها شبیه هم عصران واقعی پروست هستند و بسیاری از داستان‌های روایت شده نیز بر اساس رویدادهای واقعی می‌باشند.

6. کتاب مِه اثر میگل اونامونو

رمان مه، یک نمونه اولیه از چالش مدرنیسم با قراردادهای داستان‌های رئالیستی قرن نوزدهم بود که وقتی برای اولین بار منتشر شد، منتقدان را شوکه کرد؛ اما خوانندگان با مضامین وجودی آن انس گرفتند طوری که می‌توان آن را یک پیش‌زمینه از آثار سارتر، بورخس، ونه‌گات و … می‌دانند. شخصیت اصلی این رمان فلسفی، یک مرد جوان متنعم و بی‌هدف است که عاشق زنی می‌شود که به طور تصادفی در خیابان می‌بیند.

این شیفتگی پوچ، هدفی مقاومت ناپذیر برای نشخوارهای فکری فلسفی کاراکترهای داستان می‌شود. مه یک کمدی، یک داستان عاشقانه تراژیک، یک اثر فراداستانی و یک رمان سرشار از ایده‌های فلسفی است؛ این ویژگی‌ها موجب شده‌اند این کتاب پس از گذشت بیش از یک قرن یکی از بهترین رمان‌های فلسفی باشد.

7. کتاب 1984 اثر جورج اورول

جورج اورول در رمان 1984 روایت زیستن تحت یک حکومت توتالیتر را بازگو می‌کند که همه حرکات مردم را زیرنظر دارد. در این کتاب فلسفی، شخصیت اصلی به نام وینستون، به معنای زندگی، تاریخ و قدرت و رابطه هر یک با دیگری فکر می‌کند و زندگی را زیر سوال می‌برد. 1984 به عنوان یکی از بهترین رمان‌های فلسفی، مملو از تعمقات وجودی و اعلامیه‌های فلسفی جسورانه است که بسیاری از آنها دارای تضاد و چالش هستند و همین امر باعث می‌شود خواندن این رمان هیجان انگیز و چالش برانگیز باشد.

8. کتاب تصویر دوریان گری اثر اسکار وایلد

رمان تصویر دوریان گری یکی از بهترین رمان‌های فلسفی است که در آن اسکار وایلد، درباره مفاهیمی مانند زیبایی‌شناسی، اخلاق و زوال سخن گفته است. بسیاری نیز این رمان فلسفی را بیانیه‌ای برای دفاع از جنبش هنر برای هنر دانسته‌اند. در این کتاب، دوریان گری، روح خود را در برابر زیبایی و جوانی همیشگی می‌‌فروشد؛ اما با اینکه برای همیشه جذاب، خودشیفته، بداخلاق و هوس‌باز است، پرتره نقاشی شده‌اش با گذشت زمان پیر و زشت می‌شود.

9. کتاب دنیای قشنگ نو اثر آلدوس هاکسلی

دنیای قشنگ نو از این جهت یکی از بهترین رمان‌های فلسفی است که به بررسی جامعه‌ای آینده نگر به نام دولت جهانی می‌پردازد که حول محور علم و کارایی می‌چرخد. در این جامعه، عواطف و فردیت از کودکان در سنین پایین مشروط می‌شود و هیچ رابطه پایداری وجود ندارد؛ زیرا هر کس متعلق به دیگران است. توصیفات هاکسلی از دنیای مدرن و فلسفه آن موجب شد استقبال از این رمان در هنگام انتشار منفی باشد؛ با این حال، دیگران با خواندن آن به این فکر فرو می‌روند که در دنیایی عالی و بدون فقر، بیماری یا غم، جامعه چه چیزی را از دست می‌دهد؟ این سوال و پاسخ هایی که هاکسلی در کتابش ارائه کرده است، شاید دلیلی باشد که دنیای قشنگ نو را به یکی از بهترین رمان‌های فلسفی بدل کرده است.

10. کتاب کاندید (ساده دل) اثر ولتر

کاندید بهترین رمان فلسفی ولتر است که به مضامین عمیقی می‌پردازد و به عنوان یکی از متون کلیدی عصر روشنگری شناخته می‌شود. در این رمان فلسفی از خوش‌بینی کورکورانه، فلسفه‌های بی‌عمل و خدا و کامل بودن آن سخن گفته شده است. در مجموع، با خواندن این کتاب می‌توان این احساس را داشت که فلسفه ولتر، فلسفه ضد فلسفه است؛ درواقع آگاه ساختن مردم از این که فلسفه‌هایی که به آنها هدایت شده‌اند اشتباه و ناقص هستند و این خود، فلسفه‌ای است که به تفکر انتقادی منتهی می‌شود.