کلاستروفوبیا یا تنگناهراسی نوعی اختلال اضطرابی است که در آن فرد هنگام قرار گرفتن در فضاهای بسته و محدود دچار اضطراب شدید، ترس و وحشت می‌شود. این مشکل می‌تواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی گذاشته و فعالیت‌های روزمره او را محدود کند. در مجموعه پریا صادقی شما عزیزان می توانید علاوه بر دریافت مشاوره روانشناسی و مشاوره تلفنی ، نکات آموزشی حوزه روانشناسی را از مجله ما دنبال کنید.
علائم کلاستروفوبیا
علائم این اختلال ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد و در موقعیت‌های مختلفی بروز کند. برخی از مهم‌ترین علائم کلاستروفوبیا شامل موارد زیر هستند:
- تعریق بیش از حد
- افزایش ضربان قلب (تپش قلب شدید)
- تنگی نفس و احساس خفگی
- سرگیجه و حالت تهوع
- لرزش بدن و احساس ضعف
- ترس از مرگ یا از دست دادن کنترل
- احساس نیاز فوری به فرار از مکان بسته
علل بروز کلاستروفوبیا
کلاستروفوبیا ممکن است به دلایل ژنتیکی، تجربیات گذشته یا عوامل محیطی ایجاد شود. برخی از مهم‌ترین دلایل این اختلال عبارت‌اند از:
۱. تجربیات تروماتیک در گذشته
برخی افراد به دلیل تجربه‌های منفی دوران کودکی یا نوجوانی دچار تنگناهراسی می‌شوند. برای مثال:
- گیر افتادن در آسانسور یا اتاق کوچک
- تنبیه شدن در فضای بسته
- تجربه یک حادثه در مکان محدود مانند تصادف در ماشین
۲. عوامل ژنتیکی و ارثی
مطالعات نشان می‌دهند که اگر یکی از اعضای خانواده دچار کلاستروفوبیا باشد، احتمال ابتلای فرد به این اختلال افزایش می‌یابد.
۳. عملکرد مغز و اضطراب
اختلال در عملکرد آمیگدال (بخشی از مغز که مسئول مدیریت ترس است) می‌تواند باعث بروز واکنش‌های افراطی به فضاهای بسته شود.
چه مکان‌هایی می‌توانند باعث ایجاد کلاستروفوبیا شوند؟
افرادی که به تنگناهراسی مبتلا هستند، در برخی مکان‌ها احساس وحشت شدید دارند. از جمله:
- آسانسورها و راه‌پله‌های باریک
- تونل‌ها و فضاهای زیرزمینی
- هواپیما، قطار و خودروهای شلوغ
- اتاق‌های کوچک و بدون پنجره
- دندان‌پزشکی و تجهیزات پزشکی مانند MRI
روش‌های درمان کلاستروفوبیا
کلاستروفوبیا قابل درمان است و با روش‌های درمانی مؤثر می‌توان میزان ترس و اضطراب را کاهش داد.
۱. درمان شناختی-رفتاری (CBT)
درمان شناختی-رفتاری یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان کلاستروفوبیا است. این روش شامل:
- شناسایی افکار منفی درباره فضاهای بسته
- جایگزینی باورهای غلط با افکار منطقی
- مواجهه تدریجی با موقعیت‌های ترسناک
۲. مواجهه‌درمانی (Exposure Therapy)
در این روش، فرد به‌تدریج در موقعیت‌های ترسناک قرار می‌گیرد تا حساسیت او کاهش یابد. برای مثال:
- ابتدا دیدن تصاویر فضاهای بسته
- سپس تصور حضور در آن فضاها
- در نهایت، ورود واقعی به مکان‌های محدود
۳. تکنیک‌های آرام‌سازی و مدیتیشن
استفاده از روش‌های ریلکسیشن می‌تواند تأثیر زیادی در کنترل اضطراب داشته باشد. این روش‌ها شامل:
- تمرینات تنفس عمیق
- مدیتیشن و یوگا
- تکنیک‌های آرام‌سازی عضلانی
۴. مصرف دارو (در موارد شدید)
در موارد شدید، پزشک ممکن است داروهایی مانند:
- داروهای ضداضطراب (بنزودیازپین‌ها)
- داروهای ضدافسردگی (SSRIs)
- مسدودکننده‌های بتا برای کاهش علائم فیزیکی
تجویز کند.
۵. مشاوره و گروه‌های حمایتی
شرکت در گروه‌های حمایتی و صحبت با افرادی که تجربه مشابه دارند، می‌تواند حمایت روانی ایجاد کرده و روند بهبودی را تسریع کند.
راهکارهای مدیریت کلاستروفوبیا در موقعیت‌های اضطراری
اگر در مکانی بسته قرار گرفتید و دچار حمله وحشت شدید، می‌توانید از روش‌های زیر برای مدیریت استرس استفاده کنید:
- نفس عمیق بکشید و بر آرام‌سازی بدن تمرکز کنید.
- چشم‌های خود را ببندید و به یک تصویر آرامش‌بخش فکر کنید.
- خود را از نظر ذهنی مشغول کنید (مثلاً شمردن اعداد یا یادآوری یک خاطره خوب).
- بر لحظه حال تمرکز کنید و به خود یادآوری کنید که در امنیت هستید.
- اگر ممکن است، از موقعیت خارج شوید یا از دیگران کمک بگیرید.
سخن پایانی
کلاستروفوبیا یک اختلال قابل‌کنترل است و با روش‌های مناسب، می‌توان ترس از فضاهای بسته را کاهش داد. اگر این ترس بر زندگی شما تأثیر زیادی گذاشته، بهتر است به متخصص روانشناسی مراجعه کنید.
منابع: webmd | healthline
