اختلال تیک چیست؟ + راهکارهای درمان آن
اختلال تیک؛ تعریف و انواع آن
اختلال تیک به گروهی از اختلالات عصبی اطلاق می‌شود که در آن‌ها فرد دچار حرکات یا صداهای ناگهانی، سریع، تکرارشونده و غیرقابل کنترل می‌شود. این حرکات یا صداها که به آن‌ها «تیک» گفته می‌شود، ممکن است موقتی یا مزمن باشند و شدت آن‌ها در شرایط مختلفی مانند استرس یا هیجان افزایش یابد. در مجموعه پریا صادقی شما عزیزان می توانید علاوه بر دریافت مشاوره روانشناسی و مشاوره تلفنی ، نکات آموزشی حوزه روانشناسی را از مجله ما دنبال کنید.
انواع تیک
تیک‌های حرکتی ساده: حرکاتی مانند پلک زدن، بالا انداختن شانه‌ها، تکان دادن سر یا دست.
تیک‌های حرکتی پیچیده: شامل ترکیبی از حرکات مختلف بدن مانند پریدن، لمس کردن اشیا یا حرکات خاص صورت.
تیک‌های صوتی ساده: سرفه کردن، خرناس کشیدن، صاف کردن گلو، صداهای بی‌معنی.
تیک‌های صوتی پیچیده: بیان کلمات یا جملات بی‌ربط، تکرار کلمات خود یا دیگران، استفاده از کلمات توهین‌آمیز (کپرولالیا).
دلایل بروز اختلال تیک
علت دقیق اختلال تیک هنوز به طور کامل مشخص نیست اما عوامل متعددی در شکل‌گیری و تشدید آن نقش دارند:
ژنتیک: پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تیک‌ها می‌توانند زمینه ارثی داشته باشند.
اختلالات عصبی-شیمیایی: ناهماهنگی در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و سروتونین.
عوامل محیطی: استرس، اضطراب، خستگی یا فشار روانی ممکن است باعث افزایش شدت تیک‌ها شوند.
عوامل دوران بارداری یا زایمان: عفونت‌ها، مصرف برخی داروها، یا کمبود اکسیژن در زمان تولد.
تشخیص اختلال تیک
برای تشخیص اختلال تیک، روانپزشک یا متخصص مغز و اعصاب با بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه بالینی و گاهی آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI یا CT scan به تحلیل و ارزیابی می‌پردازد. معیارهای تشخیص شامل موارد زیر است:
حضور تیک‌ها برای حداقل یک سال (برای اختلال تیک مزمن).
شروع علائم قبل از سن ۱۸ سالگی.
عدم وجود علتی دیگر برای علائم مانند صرع یا اختلالات متابولیک.
انواع اختلالات تیک شایع
اختلال تیک موقتی (Transient Tic Disorder)
این نوع معمولاً در کودکان دیده می‌شود و تیک‌ها کمتر از ۱۲ ماه طول می‌کشند. اغلب بدون نیاز به درمان خاصی، به مرور زمان از بین می‌روند.
اختلال تیک مزمن (Chronic Tic Disorder)
در این حالت تیک‌ها بیش از یک سال ادامه دارند. ممکن است تنها شامل تیک حرکتی یا صوتی باشند ولی نه هر دو باهم.
سندرم توره (Tourette’s Syndrome)
این اختلال مزمن و پیچیده، شامل تیک‌های حرکتی و صوتی به صورت هم‌زمان است. اغلب در دوران کودکی شروع می‌شود و ممکن است با سایر اختلالات مانند اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) یا وسواس فکری-عملی (OCD) همراه باشد.
درمان اختلال تیک؛ راهکارهای مؤثر و تخصصی
درمان تیک‌ها بسته به نوع، شدت و تأثیر آن‌ها بر زندگی فرد متفاوت است. در بسیاری از موارد، نیازی به درمان پزشکی نیست و تنها آموزش و آگاهی می‌تواند برای کنترل آن کافی باشد. با این حال، در موارد شدید، درمان‌های زیر پیشنهاد می‌شود:
۱. روان‌درمانی و درمان شناختی-رفتاری (CBT)
درمان رفتاری، به ویژه تکنیکی به نام آموزش معکوس عادت (HRT) می‌تواند در کاهش تیک‌ها مؤثر باشد. در این روش، فرد می‌آموزد تا با انجام یک رفتار جایگزین، جلوی بروز تیک را بگیرد.
۲. دارو درمانی
در موارد شدیدتر، تجویز دارو می‌تواند مفید باشد. داروهای متداول عبارتند از:
داروهای ضدروان‌پریشی: مانند هالوپریدول یا ریسپریدون که باعث کاهش فعالیت دوپامین می‌شوند.
داروهای ضد اضطراب: مانند کلونازپام برای کاهش استرس و اضطراب.
داروهای ADHD: در صورت وجود همزمانی با بیش‌فعالی.
۳. تحریک مغزی عمیق (Deep Brain Stimulation – DBS)
برای موارد بسیار مقاوم به درمان، از این روش استفاده می‌شود که در آن یک دستگاه مشابه با پیس‌میکر در مغز کاشته می‌شود تا نواحی خاصی را تحریک کند.
۴. اصلاح سبک زندگی
کاهش استرس: با تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا، مدیتیشن یا تنفس عمیق.
خواب منظم: کم‌خوابی یکی از عوامل تشدید تیک‌هاست.
ورزش منظم: باعث بهبود خلق و خو و کاهش اضطراب می‌شود.
کاهش مصرف کافئین و قندهای ساده.
نقش خانواده در درمان اختلال تیک
حمایت عاطفی و درک خانواده می‌تواند تأثیر بسزایی در بهبود علائم داشته باشد. آموزش والدین برای مواجهه صحیح با رفتارهای کودک، پرهیز از سرزنش و ایجاد محیطی آرام و حمایت‌گر بسیار مهم است.
زندگی با اختلال تیک؛ چالش‌ها و امیدها
با وجود اینکه اختلال تیک ممکن است زندگی روزمره را تحت‌تأثیر قرار دهد، اما با تشخیص به‌موقع، درمان مناسب و حمایت خانواده، بیشتر افراد می‌توانند زندگی طبیعی و موفقی داشته باشند. آگاهی جامعه از این اختلال، گامی مهم در کاهش انگ و تبعیض نسبت به مبتلایان است.
جمع‌بندی
اختلال تیک یک وضعیت نورولوژیک پیچیده ولی قابل مدیریت است. درک عمیق از انواع تیک‌ها، علت‌ها، روش‌های تشخیص و راهکارهای درمانی، می‌تواند به بیماران و خانواده‌هایشان کمک کند تا با چالش‌های این اختلال بهتر مواجه شوند. رویکرد ترکیبی از روان‌درمانی، دارودرمانی و آموزش خانواده بهترین نتایج را به همراه خواهد داشت.
منبع: novanthealth.org | healthline | medicalnewstoday
