
اختلال تنفر از بدن؛ بحرانی پنهان اما تأثیرگذار
اختلال تنفر از بدن یا (Body Dysmorphic DisorderBDD) یکی از اختلالات روانی شایع است که در آن فرد به شکل وسواسی و غیرمنطقی به یک یا چند جنبه از ظاهر فیزیکی خود حساس میشود. این حساسیتها اغلب با واقعیت همخوانی ندارند، اما باعث احساس شرم، اضطراب و کاهش اعتماد به نفس در فرد میشوند.
افرادی که از این اختلال رنج میبرند، ممکن است ساعتها در آینه به بررسی چهره یا اندام خود بپردازند، از آینه فرار کنند، یا به شکل افراطی سعی کنند “نقص”های ادعایی را پنهان کنند. خطر اصلی این اختلال در دوران کودکی و نوجوانی شکل میگیرد؛ جایی که خودپنداره هنوز در حال رشد است و تأثیر خانواده در شکلدهی به آن بسیار حیاتی است. در مجموعه پریا صادقی شما عزیزان می توانید علاوه بر دریافت مشاوره روانشناسی و مشاوره تلفنی ، نکات آموزشی حوزه روانشناسی را از مجله ما دنبال کنید.
نشانههای اختلال تنفر از بدن در کودکان و نوجوانان
اختلال BDD در کودکان ممکن است به راحتی شناسایی نشود، زیرا علائم آن با بسیاری از رفتارهای طبیعی نوجوانانه همپوشانی دارد. اما توجه به نشانههای زیر میتواند به تشخیص زودهنگام کمک کند در ادامه به تعدادی از این موارد اشاره خواهیم کرد :
تغییرات رفتاری
- فاصله گرفتن از اجتماع به دلیل ترس از قضاوت یا مسخره شدن در مواردی حتی از فعالیت های مورد علاقه نیز دوری می کنند.
- وسواس داشتن در نوع پوشش و ظاهر آن موجب می شود کودک مداوم به دنبال دریافت تایید از نگاه دیگران باشد.
- گاهی ممکن است برای رسیدن به هدف مورد نظر ، رژیم های افراطی را به خود تحمیل کند.
تغییرات عاطفی
- انتقاد مکرر از بدن خود و احساس دوست نداشتن بدن خود به دلیل عزت به نفس پایین کودک و نوجوان
- تحریک پذیری و داشتن نوسان خلقی نسبت به ظاهر و بدن خود
- در مواردی موجب به عدم کنترل احساسات و اضطراب نیز خواهد شد.
نشانه های فیزیکی شرم از بدن در نوجوانان
- تغییرات شدید وزن
- استفاده از لباس هایی با سایز بزرگ برای پوشاندن اندام
- در مواقعی این احساسات منفی به قدری زیاد است که فرد به خود آسیب می رساند.
علائم اختلال تنفر در اجتماع
- مقایسه ظاهر خود با دیگران یا تلاش برای ایجاد تغییراتی در چهره
- حضور نداشتن در عکس های دوستانه یا خانوادگی
- انجام فعالیت های آنلاین ، برای پیدا کردن راه های ایجاد تغییرات در بدن و صورت

علل شکلگیری اختلال تنفر از بدن در کودکان
اختلال تنفر از بدن معمولاً ترکیبی از عوامل زیستی، روانی و محیطی دارد. برخی از مهمترین عوامل عبارتند از:
- فشارهای فرهنگی و رسانهای: استانداردهای زیبایی غیرواقعی در رسانههای اجتماعی باعث میشود کودکان احساس کنند به اندازه کافی زیبا نیستند.
- الگوهای خانوادگی: والدینی که دائم از ظاهر خود یا دیگران انتقاد میکنند، ناخواسته این الگو را به فرزندان منتقل میکنند.
- تجربه قلدری یا تمسخر: کودکی که به دلیل ظاهرش در مدرسه مورد تمسخر قرار گرفته، احتمال بیشتری دارد دچار این اختلال شود.
- تجربیات روانی یا تروما: کودکان آسیبدیده از نظر روانی، بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات بدنی هستند.
نقش کلیدی والدین در پیشگیری از اختلال تنفر از بدن
والدین میتوانند نقش بسیار مهمی در شکلگیری تصویر مثبت از بدن در کودک ایفا کنند. این موضوع مستلزم توجه به جزئیات رفتاری، گفتاری و تربیتی است.
1. الگوسازی مثبت درباره بدن
کودکان از والدین خود الگو میگیرند. اگر مادر یا پدر مرتب از وزن یا چهره خود شکایت کند یا نظرات منفی راجب ظاهر اطرافیان نگویید ، کودک میآموزد که زیبایی بدنی معیار ارزشمندی فردی است. داشتن نگرش مثبت و پذیرش بدن خود، پیام قدرتبخشی به کودک منتقل میکند. در مقابل سعی کنید به کودکان بیاموزید که بدن هر فرد منحصر به فرد و قابل احترام است. افراد را از ظاهرشان نمی توان قضاوت کرد. به فرزند خود یادآوری کنید که مهم ترین ملاکشان تلاش برای سلامت نگه داشتن بدن باشد.
2. اجتناب از مقایسه
نباید کودک را با دیگران، بهویژه از نظر ظاهر، مقایسه کرد. جملاتی مانند “ببین خواهرت چقدر لاغره” یا “چرا مثل فلانی نیستی” مخرباند و اعتمادبهنفس کودک را زیر سؤال میبرند. مهارت های مقابله ای را جایگزین مقایسه کنید و از کودک خود بابت دستاوردها و تلاش های ممتد تشکر کنید. این رفتار موجب افزایش اعتماد به نفس و مدیریت استرس و احساس کودک خواهد شد.
3. از یک روانشناس کودک کمک بگیرید
اگر حس می کنید این مشکل شدت پیدا کرده و کنترل آن از دست شما خارج شده است ، بهتر است با یک روانشناس کودک مشورت کنید. درمانگر در این زمینه به شما کمک می کند تا بتوانید با انجام تمریناتی برای کاهش احساس شرم در نوجوان ، عزت به نفس فرزندتان را ببرید و حس انزوا را در آن کاهش دهید.
4. آموزش تفکر انتقادی درباره رسانهها
کودکان باید نحوه استفاده از شبکه های اجتماعی را یاد بگیرند. رسانه ها شامل تصاویر ویرایش شده و غیر واقعی هستند. نوجوانان خود را تشویق کنید تا افرادی را دنبال کنند که به جای ترویج معیارهای ظاهری ، حس ارزشمندی فردی و خودآگاهی را انتشار دهند. در نهایت توصیه می شود برای استفاده فرزندان از شبکه های اجتماعی حد و مرزهایی را قرار دهید و فعالیت های جایگزینی برای آن ها در نظر بگیرید.

روشهای عملی برای تقویت تصویر بدنی مثبت در کودکان
1. گفتوگوی باز و بدون قضاوت
فرصتی فراهم کنید تا کودک درباره احساساتش نسبت به بدن خود صحبت کند. شنیدن بدون قضاوت و دادن پاسخهای همدلانه میتواند تأثیر عمیقی بر کودک داشته باشد. علاوه بر این ایجاد حس امنیت باعث می شود فرزند عملی کردن حرف والدین را در اولویت های خود قرار دهید و شنونده صحبت های پدر و مادر باشد.
2. استفاده از کتاب و منابع آموزشی مناسب سن
کتابهای داستانی و آموزشی درباره پذیرش بدن، میتوانند به زبان ساده مفهوم ارزشمندی فردی را منتقل کنند. این ابزارها برای کودکان خردسال و نوجوانان به خوبی قابل استفادهاند.
3. تشویق به فعالیت بدنی به عنوان منبع شادی، نه تناسب اندام
ورزش و فعالیتهای فیزیکی نباید تنها به قصد لاغری یا تغییر ظاهر انجام شود. وقتی کودک میفهمد که ورزش او را قویتر، شادتر و سالمتر میکند، ارتباطی مثبت با بدن خود برقرار میسازد.
4. جشن گرفتن تنوعهای ظاهری
کودک باید بداند که همه بدنها زیبا هستند، حتی اگر با استانداردهای رایج تفاوت داشته باشند. آموزش درباره فرهنگها و ژنتیکهای مختلف میتواند درک عمیقتری از زیبایی متنوع به او بدهد.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
اگر علائم اختلال تنفر از بدن در کودک شما شدید، مداوم یا همراه با افسردگی و انزوا باشد، لازم است به روانشناس کودک یا روانپزشک مراجعه کنید. درمان ترکیبی از درمان شناختی رفتاری (CBT) و در برخی موارد دارودرمانی میتواند بسیار مؤثر باشد.
جمعبندی: راهی به سوی پذیرش و احترام به بدن
در دنیایی که ظواهر به شدت بزرگنمایی میشوند، ایجاد نگرش سالم درباره بدن یکی از چالشهای اصلی تربیتی والدین است. با اقدامات آگاهانه، تقویت عزت نفس، و آموزش پذیرش خود و دیگران، میتوان از شکلگیری اختلال تنفر از بدن جلوگیری کرد.
ایجاد محیطی حمایتی و باز در خانه، اولین قدم برای تربیت کودکانی است که بدن خود را دوست بدارند، به خود افتخار کنند و با اعتماد به نفس در جامعه ظاهر شوند

هر هفته میتوانید جدیدترین مقالات حوزه روانشناسی را در بخش مجله روانشناسی پریا صادقی دنبال کنید.